Σκέψεις αναφορικά με τη συγκέντρωση στο Σύνταγμα

Άρθρο του Δημήτρη Σαραντάκου

που δημοσιεύτηκε στο Εμπρός στις 31/05/2011

 

Παρά το γεγονός πως έχουμε τα χρονάκια μας, η γυναίκα μου κι εγώ, αποφασίσαμε να ανεβούμε το απόγεμα της 25 Μαΐου στο Σύνταγμα, έστω για ένα απλό πέρασμα από τη συγκέντρωση. Και δεν το μετανιώσαμε. Βέβαια δε μείναμε εκεί όσο κράτησε η συγκέντρωση. Μπήκαμε σε γειτονικό φιλικό σπίτι, όπου γινόταν κάποια φιλολογική εκδήλωση και παρακολουθήσαμε το πλήθος και τον παλμό του κόσμου από το μπαλκόνι του σπιτιού, σχεδόν ως τις 12 τη νύχτα.
Η πρώτη μας εντύπωση είναι πως πρόκειται για κάτι το τελείως διαφορετικό, από όσα ξέραμε. Κι η εμπειρία μας από συγκεντρώσεις, πορείες και διαδηλώσεις είναι πλουσιότατη. Από τις πορείες για το 15% για την Παιδεία, για το «114», για τη δολοφονία του Λαμπράκη, για τον φόνο του Σωτήρη Πέτρουλα, ως τις σχετικά πρόσφατες συγκεντρώσεις για τις φωτιές στην Πάρνηθα και στην Δυτική Πελοπόννησο.
Οι διαφορές που επισημάναμε είναι:
Ήταν πολύ μεγάλη. Μια από τις μεγαλύτερες των τελευταίων χρόνων.
Πλειοψηφούσαν τα νέα παιδιά.
Ήταν απολύτως ειρηνική. Δεν υπήρξαν ούτε κουκουλοφόροι, ούτε πράξεις βίας.
Δεν υπήρξαν ομιλίες από μπαλκόνια, ούτε κεντρικά συνθήματα που τα εκφωνούσαν κάποιοι και τα επαναλάμβανε το πλήθος.
Στην κινητοποίηση των συγκεντρωμένων έπαιξε μεγάλο ρόλο η Πληροφορική.
Όπως ήταν επόμενο, τις επόμενες μέρες και ως τη στιγμή που γράφω αυτές τις γραμμές, είχαμε πολλές συζητήσεις, τόσο προφορικές με φίλους και γνωστούς, όσο και ηλεκτρονικές σε διάφορους ιστότοπους, σχολιάζοντας τη συγκέντρωση. Πολύ περισσότερο που οι συγκεντρώσεις συνεχίζονται καθημερινά.

Ο σχολιασμός επικεντρώθηκε μεταξύ άλλων και στα εξής ερωτήματα:
1) Το γεγονός ότι η συγκέντρωση ήταν αυθόρμητη και οι συγκεντρωμένοι δεν καθοδηγήθηκαν από πολιτικά κόμματα, συνδικάτα ή άλλους φορείς, είναι καλό ή κακό;
Πιστεύω πως δεν είναι κακό. Ως παλιός αριστερός, κάποτε αποστρεφόμουν τον όρο «αυθόρμητος». Πίστευα πως έκρυβε αφενός μεν τον κίνδυνο «καπελώματος» και αφετέρου τον κίνδυνο «προβοκάτσιας». Χρειάστηκε πολλή σκέψη και μεγάλος προβληματισμός για να συνειδητοποιήσω πως το αντίθετο του «αυθόρμητος» είναι το «οργανωμένος», το οποίο όμως συνεπάγεται τη διαίρεση των ανθρώπων σε ηγέτες, αρχηγούς, ποιμένες, καθοδηγητές από τη μια μεριά και σε οπαδούς, μάζες και ποίμνια από την άλλη, διαίρεση που τη θεωρώ υποτιμητική και μειωτική.
Πιστεύω δε πως δεν είναι μακριά η μέρα που η διαίρεση αυτή θα φαντάζει τόσο ξεπερασμένη και αταίριαστη όσο είναι σήμερα η έννοια του κληρονομικού μονάρχη.

2) Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος της Πληροφορικής στις σημερινές συνθήκες;
Πιστεύω πως είναι απολύτως εποικοδομητικός. Παρ’ όλο που δεν είμαστε νέοι, η γυναίκα μου κι εγώ έχουμε ενστερνιστεί τη νέα τεχνολογία. Όχι μόνο χρησιμοποιούμε πολλές ώρες τη μέρα τον ηλεκτρονικό υπολογιστή γράφοντας, αλλά εντρυφούμε ταχτικά στο Διαδίκτυο και ανταλλάσσουμε ηλεκτρονικά μηνύματα με πλήθος φίλων και γνωστών.
Με στεναχωρεί το γεγονός πως πολλοί φίλοι και γνωστοί υποτιμούν ή και αποστρέφονται το ρόλο της νέας τεχνολογία, ενώ σε πολύ κοντινές και γειτονικές χώρες, όπως η Τουρκία και η Αίγυπτος, στον τομέα αυτόν γίνεται αληθινή κοσμογονία. Θα πίστευε κανείς πως η Τουρκία μάς έχει κατά πολύ ξεπεράσει στον τομέα αυτόν και πως οι Αιγύπτιοι είναι τόσο εξοικειωμένοι με τη χρήση του κινητού τηλεφώνου και του ηλεκτρονικού υπολογιστή; Ότι στις εξεγέρσεις που συγκλονίζουν τον αραβικό κόσμο αποτελεσματικότατος είναι ο ρόλος των κινητών τηλεφώνων και των μηνυμάτων μέσω του Διαδικτύου;
Δεν είναι υπερβολή ο ισχυρισμός ότι στις μέρες μας αναπτύσσεται ένα ιδιότυπο «αντάρτικο» κατά του κατεστημένου, αντάρτικο που δεν διεξάγεται με πυροβολισμούς και εκρήξεις, ούτε έχει ανθρώπινα θύματα, όπως τα παλιά, αλλά προκαλεί στον αντίπαλό του πολύ μεγαλύτερες ζημιές και καταστροφές, καθώς αχρηστεύει ολόκληρα αρχεία, εξαφανίζει πολύτιμες πληροφορίες, ή δημοσιοποιεί επικίνδυνα μυστικά, αλλά και μπορεί να ιδιοποιηθεί τεράστια χρηματικά ποσά.

3) Ανταποκρίνονται τα πολιτικά κόμματα στις απαιτήσεις της εποχής μας;
Πιστεύω πως είναι το πιο καίριο ερώτημα. Φυσικά είμαι υπέρ της ύπαρξης και της λειτουργίας των κομμάτων, γιατί είναι βασικό συστατικό της Δημοκρατίας. Μόνο που θεωρώ πως τα σημερινά κόμματα δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των καιρών, χωρίς να εξαιρώ τα κόμματα της Αριστεράς.
Τα λεγόμενα κόμματα εξουσίας είναι στην πραγματικότητα μηχανισμοί προώθησης των «δικών μας παιδιών» (Μητσοτάκης) και δυστυχώς εξακολουθούν να ανταποκρίνονται στους αθάνατους ορισμούς του Ροΐδη: «Κόμμα εστί ομάς ανθρώπων […] μισούντων την εργασίαν, […] οι οποίοι συνασπίζονται πέριξ οιουδήποτε αρχηγού […] ίνα τους εξασφαλίσει να ζώσι χωρίς να εργάζονται.»
Τα κόμματα της Αριστεράς πάλι, πρέπει να εκσυγχρονιστούν ριζικά. Να εγκαταλείψουν την πυραμιδική δομή της οργάνωσής τους, αφού από μόνη της αναιρεί την κοινωνική ανισότητα που θέλουν να καταργήσουν. Να χρησιμοποιούν την πληροφορική, τόσο στη λειτουργία των οργανώσεών τους όσο και στην εκλογή των υπευθύνων για κάθε πόστο. Να καθιερώσουν την τακτική, υποχρεωτική εναλλαγή, όλων των υπευθύνων σε όλα τα πόστα. Κυρίως όμως να μη δεχτούν να παίξουν το πολιτικό παιχνίδι με τους όρους που έχουν επιβάλει οι Επικυρίαρχοί μας. Ευτυχώς αυτό, τώρα τελευταία, έχει αρχίσει να γίνεται.
Το θέμα όμως δεν εξαντλείται σε ένα σημείωμα και επειδή προβλέπω πως οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας θα συνεχιστούν, θα ολοκληρώσω στο επόμενο σημείωμά μου.

Κάποια ύποπτα στοιχεία…

Άρθρο του Δημήτρη Σαραντάκου

που δημοσιεύτηκε στο Εμπρός στις 24/05/2011

 

Το έχω γράψει σε παλαιότερα σημειώματά μου, αλλά η επανάληψη δε βλάπτει.
Έγραφα λοιπόν πως η Ποίηση, η Λογοτεχνία και γενικά κάθε μορφή Τέχνης, αν δεν αποτελεί άμεσα πράξη αντίστασης, συντελεί στη διαμόρφωση αντιστασιακού πνεύματος. Αυτό το είχαν από παλιά υποπτευθεί οι κάθε λογής εκπρόσωποι της εξουσίας και υποβλέπανε τους λογοτέχνες, τους ποιητές και τους διανοούμενους γενικότερα.

Ασημάκης Πανσέληνος

Ο Ασημάκης Πανσέληνος, στο θαυμάσιο βιβλίο του «Τότε που ζούσαμε», αναφέρει πως όταν ήρθε από τη Μυτιλήνη στην Αθήνα για σπουδές, ανακατεύθηκε με το τότε αριστερό κίνημα, ενώ παράλληλα δημοσίευε ποιήματα σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά.
Κάποτε λοιπόν τον καλέσανε στην Αστυνομία «δι’ υπόθεσίν του» και εκεί ένας αγέλαστος αστυνόμος υπηρεσίας του λέει:
«Μάθαμε πως είσαι λογοτέχνης και κομμουνιστής.»
Μετριόφρων ο Ασημάκης, τού απάντησε:
«Κομμουνιστής είμαι, όχι όμως και λογοτέχνης. Για κάποια κομμάτια που γράφω, δεν μπορώ να θεωρηθώ λογοτέχνης.»
«Δηλαδή αρνείσαι ότι είσαι λογοτέχνης;», επέμενε ο άλλος.
«Μα σας είπα, δε θεωρώ τον εαυτό μου λογοτέχνη…»
«Εξακολουθείς να μην ομολογείς πως είσαι λογοτέχνης.»
«Μα σας είπα…»
Ο άλλος δεν τον άφησε να συνεχίσει. Τον κοίταξε με αποστροφή και του λέει:
«Από τον φάκελό σου εξακριβώσαμε πως είσαι παιδί καλής οικογενείας. Και πας και γίνεσαι λογοτέχνης! Άντε να μου χαθείς.»

Εξάλλου σε παλιά αναφορά του Τμήματος Χωροφυλακής Καισαριανής, αναγράφεται για κάποιον διανοούμενο, που η συμπεριφορά του είχε κινήσει την προσοχή των Αρχών:
«Κατόπιν διακριτικής παρακολουθήσεως διεπιστώθη ότι συχνάζει εις το επί της οδού Ασκληπιού καφενείον “ο Μαύρος Γάτος” ένθα συχνάζουσι λογοτέχναι ποιηταί και άλλα ύποπτα στοιχεία.»

Μενέλαος Λουντέμης

Τέτοιο «ύποπτο στοιχείο» ήταν για τις Αρχές και ο Μενέλαος Λουντέμης, ένας από τους καλύτερους λογοτέχνες και ποιητές του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Κατά καιρούς είχε κατηγορηθεί για εσχάτη προδοσία και αντεθνική δράση και έκανε μερικά χρόνια εξορία στον Άι-Στράτη, την Ικαρία και τη Μακρόνησο. Το 1954 δημοσίεψε τις «Βουρκωμένες μέρες» συλλογή πολύ τρυφερών διηγημάτων, γραμμένων με απαράμιλλη ποιητική γλώσσα. Το βιβλίο όμως εκρίθη από τις Αρχές (διάβαζε Ασφάλεια) αντεθνικό και επαναστατικό και ο συγγραφέας του παραπέμφθηκε σε δίκη.
Μην ξεχνάμε πως τυπικά η Ελλάδα ήταν βασιλευόμενη δημοκρατία, πλειοψηφούν κόμμα ήταν η ΕΡΕ και πρωθυπουργός ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, στην πραγματικότητα όμως κυβερνούσε το Παλάτι διά του «Παρακράτους», το οποίο δώδεκα χρόνια μετά θα γινότανε «Κράτος» και θα μας έβαζε στον γύψο για εφτά χρόνια. Η δίκη έγινε το 1958 με βασικό μάρτυρα κατηγορίας τον περιβόητο Καραχάλιο, ανώτερο αξιωματικό της Ασφαλείας τότε, και έμεινε στην ιστορία, όχι τόσο για αυτό καθαυτό το γεγονός, να δικάζεται δηλαδή λογοτέχνης για το περιεχόμενο του βιβλίου του, όσο για το εύρημα του συνηγόρου υπεράσπισης, Θεοτοκάτου, χάρη στο οποίο αθωώθηκε ο Λουντέμης.
Κατά τη διεξαγωγή της δίκης, ο συνήγορος υπεράσπισης άνοιξε ένα πανόδετο βιβλίο και άρχισε να απαγγέλλει ένα ποίημα, που άρχιζε με τους στίχους

«Εγώ είμαι ο γκρεμιστής,
γιατί εγώ είμαι ο χτίστης,
ο διαλεχτός της Άνοιξης
κι ο ακριβογιός της πίστης.»

Και αφού απήγγειλε λίγους ακόμα, με το ίδιο περιεχόμενο, ζήτησε από τον μάρτυρα κατηγορίας να πει τη γνώμη του για το ποίημα. Ο Καραχάλιος, πονηρός και καχύποπτος, απέφευγε να πάρει θέση, παρ’ όλο που ο συνήγορος απήγγειλε και άλλους στίχους του ίδιου ποιήματος, με πολύ πιο επαναστατικό περιεχόμενο, όπως:

«κάλλιο φουσκώστε ποταμοί
και κάλλιο ανοίχτε τάφοι
παρά σε πύργους άρχοντες
και σε ναούς το ψέμα»

Τελικά ο εισαγγελέας ζήτησε να μάθει ποιος ήταν ο ποιητής, αλλά ο συνήγορος αρνήθηκε, εφόσον δε δικαζόταν ο Λουντέμης ως πρόσωπο αλλά το περιεχόμενο του βιβλίου του. Οπότε ο πρόεδρος, Φαρμάκης ονόματι, έχασε την υπομονή του και στρεφόμενος προς τον εισαγγελέα τού λέει:
«Αφήστε, κύριε Εισαγγελεύ, κάποιος του ιδίου φυράματος με τον Λουντέμη θα είναι και αυτός, διότι το ποίημα αυτό είναι λίβελλος κατά του έθνους και ο ποιητής του δεν είναι Έλλην, είναι προδότης και εχθρός της πατρίδος…»
Τότε ο Θεοτοκάτος, δείχνει το εξώφυλλο του βιβλίου στο δικαστήριο και στο κοινό και λέει στον πρόεδρο:
«Είναι του εθνικού μας ποιητή Κωστή Παλαμά. Ομολογώ πως τέτοιο λαυράκι δεν περίμενα να πιάσω.»
Το ακροατήριο ξεσπά σε χειροκροτήματα, ο πρόεδρος τα χάνει και δεν ξέρει τι να πει και αμήχανος διακόπτει τη συνεδρίαση. Αποτέλεσμα: Αθώος ο κατηγορούμενος!

Επιμύθιο: Διαβάζετε Ποίηση, αγαπητοί αναγνώστες, μην ξεχνάτε την παραίνεση ενός άλλου ποιητή, του Οδυσσέα Ελύτη: «Όταν βρίσκεστε σε δύσκολες στιγμές, αδελφοί, μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό, μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη…»

–

Τα σκίτσα είναι παρμένα από την ιστολόγιο Ενθέματα  και τον ιστότοπο του Ν. Σαραντάκου

–

Η μόνη ορατή αλλαγή

 Άρθρο του Δημήτρη Σαραντάκου
που δημοσιεύτηκε στο Εμπρός στις 17/05/2011

Επειδή τελευταία ξανάγινε της μόδας η λέξη «αλλαγή», με την πολιτική της σημασία εννοείται, θυμήθηκα πως για πρώτη φορά χρησιμοποίησε τη λέξη ο Νικόλαος Πλαστήρας. Ανατρέχοντας στην πρόσφατη ιστορία μας, σημειώνω πως, από τις εκλογές τού 1933, όταν νικήθηκε το κόμμα των Φιλελευθέρων, και για τα επόμενα είκοσι κρίσιμα χρόνια, η χώρα κυβερνήθηκε από κυβερνήσεις της Δεξιάς, είτε κοινοβουλευτικές, είτε δικτατορικές, είτε διορισμένες από τον κατακτητή. Στις πρώτες μετά την Απελευθέρωση εκλογές του Μαρτίου τού 1946 και χάρη στην ολέθρια αποχή της Αριστεράς, η κυριαρχία της Δεξιάς ήταν απόλυτη στη λεγόμενη «Βουλή των Λαοπροβλήτων» και αυτό συντέλεσε αποφασιστικά να οδηγηθεί η χώρα στον εμφύλιο πόλεμο.

Ο Πλαστήρας, που είχε διοριστεί πρωθυπουργός, για σύντομο χρονικό διάστημα αμέσως μετά τα Δεκεμβριανά, ίδρυσε το 1950 την ΕΠΕΚ, που ήταν κεντρώο και σαφώς προοδευτικό κόμμα και με το σύνθημα «Αλλαγή» κατέβηκε στις βουλευτικές εκλογές, που έγιναν τον ίδιο χρόνο και τους επόμενους δύο. Δεν κέρδισε την απόλυτη πλειοψηφία, αλλά σχημάτισε δύο φορές κυβερνήσεις συνασπισμού με άλλα κόμματα του Κέντρου. Το περιεχόμενο της «αλλαγής» του Πλαστήρα ήταν εξαιρετικά φιλόδοξο και ριζοσπαστικό για τα μέτρα της εποχής, αλλά δυστυχώς έμεινε στα χαρτιά.

Ουσιαστικά, από όσα υποσχέθηκε, το μόνο που πραγματοποίησε ήταν η παραχώρηση ψήφου στις γυναίκες. Ούτε το πρόγραμμα εθνικοποιήσεων, κοινωνικών παροχών και διανομής γης στους ακτήμονες πραγματοποίησε, ούτε αποπειράθηκε καν να εξαλείψει τις συνέπειες του Εμφυλίου με την κατάργηση των στρατοδικείων και υπαγωγή των υποθέσεων στα τακτικά δικαστήρια, την κατάργηση των ειδικών αντικομμουνιστικών νόμων, την απελευθέρωση των εκτοπισμένων, την κατάργηση του θεσμού της διοικητικής εκτόπισης και της θανατικής ποινής.
Ούτε άλλωστε ήταν δυνατό να γίνουν όλα αυτά. Η Ελλάδα ήταν ουσιαστικά υπό μια νέα ξένη κατοχή. Την πραγματική εξουσία την ασκούσαν οι Επικυρίαρχοί μας (Άγγλοι στην αρχή, Αμερικανοί εν συνεχεία), όχι φυσικά άμεσα, αλλά μέσον του Παλατιού και του Παρακράτους, που είχε πάρει τερατώδεις διαστάσεις κατά τον Εμφύλιο και που θα γινόταν «Κράτος» κατά την απριλιανή δικτατορία. Έτσι, επί κυβερνήσεων Πλαστήρα η Ελλάδα εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ και πήρε μέρος με στρατιωτικές δυνάμεις στον πόλεμο της Κορέας. Τότε επίσης εκτελέσθηκε ο Νίκος Μπελογιάννης και οι σύντροφοί του.

Παρ’ όλα αυτά, το σύντομο «κεντρώο διάλειμμα» στην αδιάσπαστη διαδοχή δεξιών κυβερνήσεων είχε ευεργετικά αποτελέσματα. Ο κόσμος αναθάρρησε. Ο «τσαμπουκάς» του παρακράτους έσπασε, ανασυγκροτήθηκε με πολύ δυναμικό τρόπο η Αριστερά, της οποίας το βασικό κόμμα, η ΕΔΑ, στις εκλογές τού 1958 αναδείχθηκε δεύτερο κόμμα και αξιωματική αντιπολίτευση κι αυτό μόλις εννιά χρόνια μετά τη λήξη του Εμφυλίου.

Τώρα θα μου πείτε γιατί τα αναφέρω όλα αυτά;

Επειδή, όπως άλλωστε το λέω στην αρχή του σημειώματός μου, στις μέρες μας έχει ξαναγίνει πολύ προσφιλής η λέξη «αλλαγή». Οι πολίτες, που φοβούνται πως το φως, που φαίνεται στο βάθος του τούνελ στο οποίο βρίσκονται, είναι το τραίνο που έρχεται να τους συνθλίψει, έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους όχι μόνο στο ΠΑΣΟΚ και τη Νέα Δημοκρατία, αλλά σε ολόκληρο το πολιτικό σύστημα και ζητάνε καθολική αλλαγή πολιτικής.

Η αλλαγή που είχε υποσχεθεί ο Πλαστήρας, ουσιαστικά περιορίστηκε στην ψήφο των γυναικών. Η αλλαγή που είχαν υποσχεθεί πριν ενάμισι χρόνο οι σημερινοί κυβερνώντες, για την ώρα περιορίζεται στην αντικατάσταση των παλιών ονομάτων των υπουργείων, με νέα, κάπως μακαρονοειδή και περίπλοκα, που σου θυμίζουν περισσότερο επωνυμίες τεχνικών εταιρειών, έτσι που σου έρχεται να κολλήσεις στο τέλος τα αρκτικόλεξα ΕΠΕ ή Α.Ε..

Έτσι το παλιό Υπουργείο Δικαιοσύνης ονομάζεται τώρα Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων έγινε Υπουργείο Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, το Υπουργείο Εσωτερικών έγινε Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, το μισό Υπουργείο Ναυτιλίας ενώθηκε με το Υπουργείο Οικονομίας και έγινε Υπουργείο Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας και το άλλο μισό με το Υπουργείο Αιγαίου και έγινε Υπουργείο Θαλασσίων Υποθέσεων, Νήσων και Αλιείας. Ομοίως το Υπουργείο Γεωργίας έγινε Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, το Υπουργείο Εργασίας έγινε Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Δημοσίων Έργων διχοτομήθηκε σε Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας, Κλιματικής Αλλαγής και σε Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων.

Το πρόβλημα, όμως, είναι πως η αλλαγή των ονομάτων δε συνοδεύτηκε με την ανάλογη οργανωτική και οικονομική υποδομή. Γιατί στην ουσία «Υπουργείο» σημαίνει «Διαχείριση Κονδυλίων του Κρατικού Προϋπολογισμού», πράγμα που δεν άρχισε καν να γίνεται.

Κατά τα λοιπά, η αλλαγή προχωρεί…

Γιατί αγαπώ το Θανάση Βέγγο

 Άρθρο του Δημήτρη Σαραντάκου
που δημοσιεύτηκε στο Εμπρός στις 10/05/2011

  Από προχτές τα ηλεκτρονικά και έντυπα Μ.Μ.Ε. ασχολούνται με το Θανάση Βέγγο, που μας έφυγε ύστερα από μακρόχρονη αρρώστια. Και καθώς οι σημερινοί δημοσιογράφοι δε διακρίνονται για την αίσθηση του μέτρου, προβλέπω πως θα μας απασχολούν για πολλές ακόμα μέρες με τον καλόν αυτόν άνθρωπο που ήταν επίσης προικισμένος ηθοποιός.

  Προτάσσω τον άνθρωπο από τον ηθοποιό, γιατί δεν προτίθεμαι να σας απασχολήσω, αγαπητοί αναγνώστες, εκθειάζοντας την απαράμιλλη υποκριτική ικανότητα του Βέγγου, για την οποία έχουν πει και γράψει πολλά, άλλοι αρμοδιότεροι. Θέλω μόνο να επισημάνω ένα γνώρισμα του χαρακτήρα του, που το θεωρώ καθοριστικής σημασίας και το οποίο δυστυχώς τείνει να εξαφανιστεί στις μέρες μας: Μιλώ για τη στάση του απέναντι στα λεφτά.

Σε μιαν εποχή που η λατρεία του χρήματος πάει να γίνει καθεστώς και τρόπος ζωής, ο Θανάσης Βέγγος ποτέ του δεν το θεοποίησε και ποτέ δεν το έβαλε πάνω από την τέχνη του και πάνω από όσους αγαπούσε.
Η χώρα της λατρείας του χρήματος είναι φυσικά η Αμερική ή μάλλον, για να ακριβολογούμε, οι ΗΠΑ, και γεννήθηκε από φανατικούς θρησκόληπτους (ο όρος φονταμενταλιστές αυτούς αφορούσε αρχικά), οι οποίοι γαλουχήθηκαν με την προτεσταντική ηθική, με τη Βίβλο βασική πηγή κάθε γνώσης και οι οποίοι διαμόρφωσαν (κατά τον Ροΐδη, αν δεν κάνω λάθος) ένα «Χριστιανισμό άνευ Χριστού». Εκεί, λοιπόν, η αναγόρευση του χρήματος και του κέρδους ως υπέρτατης αξίας έγινε το θεμέλιο της ηθικής και της πολιτικής σκέψης. Τα πάντα εκεί λογαριάζονται με βάση το χρήμα.

Αξιολογώντας έναν άνθρωπο, είτε αυτός είναι επιχειρηματίας, είτε υπάλληλος είτε συγγραφέας, είτε καλλιτέχνης, τον αξιολογούν με βάση τα χρήματα που βγάζει. «Αυτός είναι άνθρωπος των 10.000 δολλαρίων» λένε με σεβασμό, ενώ για τον Έντγκαρ Άλλαν Πόε, που μετά βίας εξασφάλιζε τον επιούσιον, σίγουρα θα μιλούσαν με περιφρονητική συγκατάβαση. «Είναι πολλά τα λεφτά» είναι επίσης η συνηθισμένη δικαιολόγηση κάθε ανομίας. Στις ΗΠΑ, άλλωστε, ανήκει η πατρότητα της τρομερής έκφρασης: «Δεν υπάρχει άνθρωπος που να αξίζει ένα εκατομμύριο δολλάρια»! Που σημαίνει πως για κάποιο πολύ μεγάλο ποσό, μπορείς ανενδοιάστως και να σκοτώσεις κάποιον.

  Δυστυχώς αυτή η λατρεία του χρήματος έχει κουβαληθεί κι έχει στρογγυλοκαθίσει και στην πατρίδα μας, σε σημείο που σε παλαιότερο σημείωμά μου είχα προτείνει να αντικατασταθεί το παλιό σύνθημα: «ένας είναι ο εχθρός – ο ιμπεριαλισμός», με ένα άλλο: «ένας είναι ο εχθρός – η λατρεία του χρήματος». Ε λοιπόν, ο Θανάσης Βέγγος αποτελούσε χτυπητή παραφωνία στη συγχορδία των υμνητών του χρήματος. Βρισκόταν πάντοτε στον αντίποδα των λεγόμενων «επιτυχημένων» που την επιτυχία τους τη μετράνε με βάση τα χρήματα που βγάζουνε.

Και παρ’ όλο που ως επιχειρηματίας γύρισε πολλές και σπουδαίες ταινίες, όχι μόνο δεν έβγαλε λεφτά από αυτές, αλλά καταχρεώθηκε και η οικογένειά του δεινοπάθησε. Με την προσωπικότητά του, όμως, και με το έργο του σφράγισε μιαν ολόκληρη εποχή. Υπήρξε ο αυθεντικότερος Έλληνας, που τον αγάπησαν οι τρεις γενιές που τον γνώρισαν και θα τον αγαπάνε και θα τον τιμούνε και πολλές από τις ερχόμενες.

  Οι Έλληνες θα τον θυμούνται και θα τον μνημονεύουν πάντα με αγάπη, ενώ η λήθη θα έχει σκεπάσει προ πολλού όλους εκείνους τους τενεκέδες που προβάλλουν το «λάιφ στάιλ» τους με περισσήν αναίδεια και τα αυτάρεσκα χαμόγελά τους στις αριστερές σελίδες των περιοδικών (οι δεξιές περιέχουν μονίμως ολοσέλιδες διαφημίσεις).

  Όταν θα έχουν λησμονηθεί, θαμμένοι από τη γενική ανυποληψία, όλοι αυτοί οι λυμεώνες του δημοσίου χρήματος, όλοι οι μασκαράδες κι οι απατεώνες (για να θυμηθώ το Βάρναλη), που εξαργύρωσαν ιδέες, οράματα και προσφορές με παχυλές αντιμισθίες και απολαβές, οι Έλληνες θα θυμούνται και θα μνημονεύουν πάντα το Θανάση Βέγγο, αυτόν τον καλό άνθρωπο, που παθιαζόταν με την καθαριότητα και την καθαρότητα.

Σχίζοντας τις γραμμές των οριζόντων

Κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο του Δημήτρη Σαραντάκου με τίτλο «Σχίζοντας τις γραμμές των οριζόντων» και υπότιτλο Εξερευνητές, περιηγητές και ταξιδιώτες κατά την αρχαιότητα, από τις εκδόσεις ΓΝΩΣΗ.

Στο οπισθόφυλλο διαβάζουμε:

Το βιβλίο αυτό είναι το τρίτο βιβλίο μου το οποίο αναφέρεται στην Αρχαιότητα. Αυτή τη φορά όμως, όχι αποκλειστικά στην ελληνική αρχαιότητα, ούτε στην αρχαία ελληνικά γραμματεία, όπως τα προηγούμενα. Όχι γιατί έπαψα να αγαπώ και να θαυμάζω την αρχαία ελληνική σκέψη, αλλά γιατί, ερευνώντας τα όσα έχουν καταγραφεί για τους αρχαίους εξερευνητές, ταξιδιώτες και περιηγητές είδα πως δίπλα στα ελληνικά επιτεύγματα, παρουσιάζουν το ίδιο ή και μεγαλύτερο ενδιαφέρον, τα συναφή κατορθώματα άλλων αρχαίων λαών. Εξάλλου, πιστός στο θεμελιώδες ρητό «μέτρον άριστον», απορρίπτω τις υπερβολές εκείνων που θέλουν τους Έλληνες (τους αρχαίους βεβαίως) να υπερτερούν και να προηγούνται σε όλα.

–

–

Η οπερετική δικτατορία

 Άρθρο του Δημήτρη Σαραντάκου
που δημοσιεύτηκε στο Εμπρός στις 03/05/2011

Αυτές τις μέρες γυρίζει ο νους μου στα χρόνια της Απριλιανής δικτατορίας. Βλέπετε τις προάλλες κλείσανε 44 χρόνια από την κήρυξή της.
Μολονότι είχα ογκώδη φάκελο αριστερού στην Ασφάλεια, οι στρατιωτικοί δε με είχανε γραμμένο στα κατάστιχά τους και έτσι δε με πείραξαν, όπως φοβόμουνα. Συνέχισα να δουλεύω σαν ελεύθερος επαγγελματίας στον τομέα των μονώσεων και στεγανώσεων.

Μια μέρα, την άνοιξη του 1971, μου τηλεφώνησε ένας νεαρός συνάδελφος χημικός μηχανικός, που υπηρετούσε τη θητεία του ως δόκιμος σε μια στρατιωτική υπηρεσία, που είχε αντικείμενο την κατασκευή τεχνικών έργων, που με ήξερε από τότε που ήμουν αντιπρόεδρος στο Σύλλογο των Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ.
«Είσαι να τους χαλάσουμε μια κομπίνα;», μου λέει και μου εξήγησε ότι έγινε ένας διαγωνισμός για την ανάδειξη εργολάβου συντήρησης των προκατασκευασμένων σπιτιών σε πολλούς οικισμούς σεισμοπλήκτων, που παρουσίαζαν μεγάλα προβλήματα στεγανότητας.
Η όλη υπόθεση ήταν έτσι μαγειρεμένη ώστε να την πάρει ένας δικός τους, που ήταν άλλωστε και ο μόνος συμμετέχων στο διαγωνισμό. Έλα όμως που βρέθηκαν δυο ξύπνιοι και λεβέντες αξιωματικοί, μέλη της επιτροπής διαγωνισμού, που μυρίστηκαν την κομπίνα και βρίσκοντας πάτημα ότι στην προσφορά του «ημέτερου» δεν είχαν κολληθεί τα σωστά μηχανόσημα, κήρυξαν το διαγωνισμό άκυρο και άγονο. Έτσι θα επαναλαμβανόταν σε μια βδομάδα.
«Θα σου στείλω τη διακήρυξη και τις τιμές που έδωσε ο τύπος. Αν μπορείς να δώσεις χαμηλότερες, την πήρες τη δουλειά.»

Του είπα πως δεν είχα χαρτιά «εθνικόφρονος», αλλά μου ξεκαθάρισε ότι κοινωνικά φρονήματα ζητούσαν σε κύριες εργολαβίες, ενώ η συγκεκριμένη θεωρείται υπεργολαβία, οπότε δε χρειάζονται. Έτσι πήρα μια πολύ σοβαρή δουλειά, που κράτησε δυο ολόκληρα χρόνια και, ανεξαρτήτως αν δεν έβγαλα λεφτά, ζήσαμε άνετα σε μια πολύ δύσκολη περίοδο. Και όχι μόνο αυτό, αλλά επειδή έκανα σωστή δουλειά συνεχίστηκε η συνεργασία μου με το Στράτευμα και αφού η κυρίως εργολαβία ολοκληρώθηκε, καθώς μου δίνανε μικρές εργολαβίες «κατ’ επέκτασιν», δηλαδή χωρίς διαγωνισμό.

Κατά τη διάρκεια της συνεργασίας μου με το Στρατό, που συνεχίστηκε και μετά την πτώση της Χούντας, γνωρίστηκα με αρκετούς έντιμους και σε μερικές περιπτώσεις αξιόλογους αξιωματικούς και, μολονότι ήμασταν όλοι κουμπωμένοι και ποτέ δε μιλούσαμε πολιτικά, διαπίστωσα πως πολλοί, μέσα τους, το φέρανε βαρέως γιατί βοήθησαν να μπει ο ελληνικός λαός στο γύψο. Οι βαμμένοι χουντικοί ήταν μειοψηφία, στηρίζονταν όμως στο γεγονός ότι οι περισσότεροι αξιωματικοί ήταν απολιτικοί και φοβισμένοι.

Μετά το Πολυτεχνείο τα πράγματα είχαν στενέψει πολύ, καθώς ο Ιωαννίδης είχε ανατρέψει τον Παπαδόπουλο και φυσικά είχε αντικαταστήσει όλους τους «παπαδοπουλικούς» αξιωματικούς σε όλες τις μεγάλες μονάδες με άλλους της εμπιστοσύνης του. Εγώ τότε βρέθηκα να συνεχίζω μιαν εργολαβία που είχε αντικείμενο τη στεγάνωση του δώματος του κτηρίου της Στρατιάς, στη Λάρισα, όταν μου τηλεφώνησε ο επικεφαλής του συνεργείου μας πως τους σταματάνε γιατί δεν έχουν χαρτιά. Επικοινώνησα με τον επιβλέποντα των εργασιών αξιωματικό, που με πληροφόρησε ότι ο νέος «Αλφάδιος» της Στρατιάς ήθελε να είναι εφοδιασμένοι με βεβαιώσεις ότι είναι «εθνικών φρονημάτων» όλοι οι πολίτες που εργάζονται στο χώρο της. Του απάντησα πως τέτοια χαρτιά η Αστυνομία θέλει τρεις μήνες για να τα βγάλει και γι’ αυτό διακόπτω τις εργασίες.
«Ελάτε απάνω», μου λέει.

Πήρα το τραίνο και πήγα στη Λάρισα αρκετά δαγκωμένος. Στην πύλη της Στρατιάς οι εσατζήδες και οι αλφαμίτες με πολύ ζόρι και αφού γίνανε πολλά τηλεφωνήματα, μ’ άφησαν να μπω, αλλά και πάλι με μιαν άδεια καρφιτσωμένη στο πέτο μου κι έναν ένοπλο εσατζή για συνοδό. Νιώθοντας περίπου αιχμάλωτος, άφησα να με οδηγήσει στο «2ο γραφείο», όπου ο διευθυντής του, ένας ψαρομάλλης συνταγματάρχης, μου ανέπτυξε, επικαλούμενος την κρισιμότητα της κατάστασης, την ανάγκη να είναι όλοι οι συναλλασσόμενοι με το Στράτευμα «εγνωσμένων» εθνικών φρονημάτων. Του είπα και γω τα δικά μου, ότι η Αστυνομία θέλει τουλάχιστον τρεις μήνες για να βγάλει τέτοια χαρτιά και γι’ αυτό οι εργασίες θα συνεχιστούν την άνοιξη με το καλό.
«Μα τι λέτε τώρα», με διέκοψε τρομαγμένος. «Μπαίνει νερό από την οροφή στην Αίθουσα Χαρτών και στο γραφείο του Στρατηγού.»
Εγώ ανένδοτος. Τότε εκείνος, αφού έφερε δυο – τρεις βόλτες στο γραφείο ξύνοντας το πηγούνι του, γυρνάει και μου λέει:
«Εγγυάστε σεις;»
«Τι πράμα;», του λέω.
«Να, βεβαιώνετε υπευθύνως ότι οι εργάται σας είναι εθνικών φρονημάτων;»
«Αν η βεβαίωσή μου σας αρκεί, δεν έχω καμμιάν αντίρρηση. Τους ξέρω άλλωστε πολλά χρόνια.»
«Θα είναι όμως επίσημη, σε έντυπο του νόμου 105, με όλας τας συνεπείας εν περιπτώσει ψευδούς δηλώσεως», μου λέει.
«Κανένα πρόβλημα», του λέω.
Και έτσι εγώ, με ογκώδη φάκελο αριστερού στην Ασφάλεια, βεβαίωσα πως ο Μιχάλης, ο Αντρέας και οι άλλοι τεχνίτες μου ήταν εθνικών φρονημάτων!»
Ο άνθρωπος τη δουλειά του ήθελε να κάνει και μια που η υπεύθυνη δήλωση του αρκούσε, τη δέχτηκε. Εξ άλλου θα υπέθεσε πως κοτζάμ εργολάβος, συναλλασσόμενος με το στράτευμα, δεν μπορεί παρά να είναι εθνικόφρων!

Μηνολόγιον Μαΐου

Κυ 1	Τα Ανθεστήρια – Ημέρα των ανθέων και των εργατών
Δε  2	+Λεονάρδου ντα Βίντσι
Τρ  3	Παγκόσμια Ημέρα της Ελευθεροτυπίας
Τε  4	Αρίωνος του κιθαρωδού
Πε 5	Γενέσιον Καρόλου Μαρξ
Πα 6	Γενέσιον Σιγισμούνδου Φρόυντ
Σα 7	Των εν Αιγίνη εκτελεσθέντων
Κυ 8	+ Γουσταύου Φλωμπέρ
Δε  9	Γκαίυ Λουσάκ
Τρ10	Καραολή και Δημητρίου απαγχονισμός
Τε11	Γέννησις Λασκαρίνας Πινότση ή Μπουμπουλίνας
Πε12	Της νίκης των επαναστατών εις Βαλτέτσιον Αρκαδίας
Πα13	Κωνσταντίνου Θεοτόκη του ρεαλιστού πεζογράφου
Σα14	Αισχύλου, τραγικού και σαλαμινομάχου
Κυ15	Γενέσιον Πέτρου Κιουρί
Δε16	+Καρόλου Περό και των δημιουργημάτων του: Σταχτοπούτας, Καρυοθραύστου,
Τρ17	Παγκόσμια Ημέρα Τηλεπικοινωνιών
Τε18	+Γουσταύου Μάλερ
Πε19	Παγκόσμια Ημέρα Πολιτισμού
Πα20	+ Γρηγορίου Δικαίου Παπαφλέσσα τελευτή
Σα21	Τα Αναστενάρια
Κυ22	+ Βίκτωρος Ουγκώ, του δημιουργού των «Αθλίων»
Δε 23	+Ερρίκου Ίψεν
Τρ 24	+Νικολάου Κοπερνίκου
Τε 25	Αιμιλιανού Ζαπάτα και Άρεως Βελουχιώτου εκκίνησις
Πε 26	Γενέσιον Αλεξάνδρου Πούσκιν
Πα 27	Ροβέρτου Κωχ
Σα28	Πρώτη πρόβλεψις ηλιακής εκλείψεως υπό Θαλού του Μιλησίου
Κυ29	Εάλω η Πόλις – Η Ρωμανία πάρθεν  (αποφράς ημέρα)
Δε30	+ Θανή Βολταίρου του διαφωτιστού
Τρ31	Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος

Μέρα Μαγιού

Μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, ερμηνεία του Γρηγόρη Μπιθικώτση (δεύτερη φωνή η Καίτη Θύμη).

–
Πού πέταξε τ’αγόρι μου

Γιε μου, σπλάχνο των σπλάχνων μου
καρδούλα της καρδιάς μου
πουλάκι της φτωχιάς αυλής
ανθέ της ερημιάς μου.

Πού πέταξε τ’ αγόρι μου
πού πήγε, πού μ’ αφήνει.
Χωρίς πουλάκι το κλουβί
χωρίς νερό η κρήνη.

Πώς κλείσαν τα ματάκια σου
και δεν θωρείς που κλαίω
και δεν σαλεύεις δεν γρικάς
τα που πικρά σου λέω.

Χείλι μου μοσκομύριστο

Μαλλιά σγουρά που πάνω τους
τα δάχτυλα περνούσα
τις νύχτες που κοιμόσουνα
και πλάι σου ξαγρυπνούσα.

Φρύδι μου γαϊτανόφρυδο
και κοντυλογραμμένο,
καμάρα που το βλέμμα μου
κούρνιαζε αναπαμένο.

Μάτια γλαρά που μέσα τους
αντίφεγγαν τα μάκρη
πρωινού ουρανού και πάσκιζα
μην τα θαμπώσει δάκρυ.

Χείλι μου μοσκομύριστο
που ως λάλαγες ανθίζαν
λιθάρια και ξερόδεντρα
κι αηδόνια φτερουγίζαν.

(Στήθια πλατιά σαν τα στρωτά
φτερούγια της τρυγόνας
που πάνωθέ τους κόπαζε
κ’ η πίκρα μου κι ο αγώνας.

Μπούτια γερά σαν πέρδικες
κλειστές στα παντελόνια
που οι κόρες τα καμάρωναν
το δείλι απ’ τα μπαλκόνια.

Και γώ, μη μου βασκάνουνε,
λεβέντη μου τέτοιο άντρα,
σου κρέμαγα το φυλαχτό
με τη γαλάζια χάντρα.

Μυριόρριζο, μυριόφυλλο
κ’ ευωδιαστό μου δάσο,
πώς να πιστέψω η άμοιρη
πως μπόραε να σε χάσω;)

Στην παρένθεση οι στροφές που δεν έχουν μελοποιηθεί.

Μέρα Μαγιού μου μίσεψες
Μέρα Μαγιού μου μίσεψες
μέρα Μαγιού σε χάνω
άνοιξη γιε που αγάπαγες
κι ανέβαινες απάνω

Στο λιακωτό και κοίταζες
και δίχως να χορταίνεις
άρμεγες με τα μάτια σου
το φως της οικουμένης

Και μου ιστορούσες με φωνή
γλυκιά ζεστή κι αντρίκεια
τόσα όσα μήτε του γιαλού
δεν φτάνουν τα χαλίκια

Και μου ‘λεγες πως όλ’ αυτά
τα ωραία θα ειν’ δικά μας
και τώρα εσβήστης κι έσβησε
το φέγγος κι η φωτιά μας.

Ο Ρίτσος διαβάζει, η Φαραντούρη ερμηνεύει:  Να ‘χα τ’ αθάνατο νερό

 

Τους στίχους, τους πήρα από την ανάρτηση του πρώτου βίντεο στο youtube

–