Αυτοί που νοιάζονται

Σήμερα η απάντηση στο ερώτημα ποιος είναι αριστερός και ποιος δεξιός δεν καθορίζεται μόνο από την κομματική ένταξη κάθε ατόμου. Στην πραγματικότητα, αριστεροί είναι αυτοί που νοιάζονται: για τον άλλον, για τον αδύνατο, για τον φτωχό, για τον κατατρεγμένο, για το καθαρό περιβάλλον, για τις ελεύθερες ακρογιαλιές, για τον καθαρόν αέρα.
Αντίθετα δεξιοί είναι αυτοί που νοιάζονται για τον εαυτό τους πρώτα απ΄ όλα. Όλα τα άλλα έρχονται μετά. Αυτοί να είναι καλά κι οι άλλοι να κόψουν το λαιμό τους.
Φυσικά στους πρώτους (αυτούς που νοιάζονται) υπάρχουν πολλοί, που είναι αριστεροί, χωρίς να το ξέρουν. Ίσως μάλιστα να ψηφίζουν συντηρητικά κόμματα ή να είναι οργανωμένοι σ΄ αυτά.

Αντιστοίχως υπάρχουν πολλοί που πιστεύουν πως είναι αριστεροί, ενώ στην πραγματικότητα είναι βαμμένοι συντηρητικοί. Είναι αυτοί που μιλούν με πάθος για την ισότητα του άντρα και της γυναίκας, αλλά στο σπίτι τους αφήνουν στη γυναίκα όλες τις άχαρες κι αχάριστες δουλειές του νοικοκυριού κι οι ίδιοι δε βάζουν το χεράκι τους να πλύνουν ένα πιάτο. Είναι επίσης όσοι πιστεύουν πως μπορείς να στηρίξεις την ευτυχία και την προκοπή της κοινωνίας (που δεν είναι κάτι το αφηρημένο αλλά αποτελείται από συγκεκριμένα ανθρώπινα πλάσματα), στην, προσωρινή έστω βία και καταπίεση των ανθρώπων αυτών, «για το καλό τους». (Άσε που αυτή η προσωρινότητα μπορεί να διαρκέσει εβδομήντα χρόνια). Είναι τέλος και εκείνοι που πιστεύουν ότι επειδή κάποιος, όσο μεγάλος κι αν ήταν, έδωσε κάποιες ερμηνείες και λύσεις στα κοινωνικά και ιστορικά προβλήματα, αυτές ισχύουν εσαεί και δε βάζουν το μυαλό τους να σκεφτεί και να κρίνει αν όσα είπαν οι μεγάλοι, οι «κλασικοί», εξακολουθούν να ισχύουν σήμερα, εκατό με εκατόν πενήντα χρόνια μετά.

Υπάρχει κάποια αναλογία στον ορισμό των πραγματικών αριστερών με τον ορισμό των πραγματικών χριστιανών. Είναι χριστιανός αυτός που βαφτίστηκε, εκκλησιάζεται ανελλιπώς, νηστεύει ταχτικά και φιλά το χέρι των παπάδων, ενώ την ίδια στιγμή μισεί, όχι μόνο τους εχθρούς του αλλά και όσους σκέφτονται διαφορετικά, θησαυρίζει θησαυρούς επί της γης, θέλει μόνο να παίρνει και προσκυνά τον Μαμωνά, δηλαδή έχει υπέρτατο αγαθό το χρήμα;
Ο Ιησούς ο Ναζωραίος θέλησε να αλλάξει τον άνθρωπο, να τον κάνει να βάλει πάνω απ΄ όλα την αγάπη, αλλά δεν ενδιαφέρθηκε να αλλάξει τις κοινωνικές συνθήκες, μέσα στις οποίες ζούσε. Για παράδειγμα δεν τον απασχόλησε η ύπαρξη δούλων ή ο τοκισμός. Αν σκεφτούμε όμως πως, ύστερα από 2000 χρόνια, το μήνυμά του το αποδέχεται μόνο το 29% της Ανθρωπότητας και τις εντολές του τις εφαρμόζει ούτε το ένα δέκατο από αυτό το 29%, καταλήγουμε στο μελαγχολικό συμπέρασμα πως απέτυχε.
Ο Κάρολος Μαρξ ενδιαφέρθηκε να αλλάξει τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, χωρίς να ασχοληθεί με τον ίδιον τον άνθρωπο, σαν άτομο. Ελάχιστα έχει γράψει πάνω σ΄ αυτό το θέμα. Δυστυχώς όμως, εκατόν πενήντα χρόνια μετά, βλέπουμε πως οι ιδέες του, όπως εφαρμόστηκαν στην πράξη, στις χώρες του λεγόμενου «Υπαρκτού Σοσιαλισμού» καταλήξανε σε αποτυχία.

Τα δυο αυτά παραδείγματα δεν πρέπει να μας απογοητεύουν. Κάτι κέρδισε η Ανθρωπότητα και από τον Ναζωραίο και από τον Μαρξ. Οι ιδέες τους δεν έχασαν την αξία τους, επειδή δεν εφαρμόστηκαν σωστά.

Εμείς τώρα τι κάνουμε; Χωρίς αμφιβολία η κοινωνία όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλον τον κόσμο είναι βυθισμένη σε κρίση, που δεν είναι φετινή αλλά κρατάει πολλές δεκαετίες τώρα. Έχουμε, βλέπετε, τη μεγάλη τύχη ή τη μεγάλη δυστυχία (όπως το πάρει κανείς), να είμαστε μάρτυρες μιας κολοσσιαίας αλλαγής στον τρόπο παραγωγής. Μόνο που οι περισσότεροι δεν το έχουν καταλάβει. Είμαστε στην αρχή μιας τεχνολογικής και οικονομικής επανάστασης, στην οποία η γνώση και η πληροφορία γίνονται αποφασιστικές παραγωγικές δυνάμεις, με ανυπολόγιστες συνέπειες για την κοινωνία και τον άνθρωπο. Και την αλλαγή στον τρόπο παραγωγής θα την επιβάλει η τεχνολογική εξέλιξη και η διαφορετική αντιμετώπιση των εργαζόμενων, του υποκείμενου δηλαδή της αλλαγής: όχι σαν κοπάδι που ακολουθεί κάποιους χαρισματικούς και εμπνευσμένους καθοδηγητές αλλά σαν ελεύθερους αυτεξούσιους ανθρώπους. Κάτι τέτοιο φαίνεται να επιχειρούν δώδεκα χρόνια τώρα οι Ζαπατίστες.
Επειδή οι μεγάλοι ποιητές είναι κάτι σαν προφήτες, ας θυμηθούμε κάποιους στίχους του Βάρναλη:

Ποιος θα μας σώσει σ΄Ανατολή για Δύση,
ποιος Έλληνας ή βάρβαρος θεός;
Μπροστά καινούργιος κόσμος θα βαδίσει
ή πίσω θα ξανάρχεται ο παλιός;

Δε θα μας σώσουν, σ΄Ανατολή και Δύση
μητ’ Έλληνες ή βάρβαροι θεοί.
Άλλος, καινούργιος, κόσμος θα κινήσει
όταν ξυπνήσουν μόνοι τους οι λαοί.